Tryb gospodarczy w postępowaniu sądowym – przedsiębiorco strzeż się

Postępowanie w sprawach gospodarczych zawiera wiele odmiennych regulacji. Tryb gospodarczy cechuje się dużą koncentracją materiału dowodowego, rygoryzmem dowodowym i ograniczeniami, o których należy pamiętać jeszcze przed skierowaniem sprawy do Sądu. W praktyce przedsiębiorca nie korzystający z pomocy profesjonalnego pełnomocnika może mieć duże trudności, aby wykazać swoje racje przed Sądem.

Jakie sprawy są rozpoznawane w trybie gospodarczym?

Tryb gospodarczy jest, co do zasady, przeznaczony dla przedsiębiorców. Są to więc spory spółek i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Tryb gospodarczy pozostaje właściwy także wówczas, gdy którakolwiek ze stron zawiesiła działalność lub jej zaprzestała. Będzie także właściwy dla sporów, wynikających:

• z prawa spółek handlowych,
• naruszeń środowiska
• umów o roboty budowlane
• umów leasingu
• z działalności przedsiębiorstwa państwowego
• z prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego
• i inne, szczegółowo wymienione w przepisie 458 (2) k.p.c.

Jeżeli stroną postępowania gospodarczego nie jest przedsiębiorcą lub jest nią przedsiębiorca będący osobą fizyczną, wówczas w pierwszym piśmie procesowym może złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w trybie gospodarczym.

Sąd poucza o obowiązkach i co z tego?

Aktualnie obowiązujące przepisy, regulujące tryb gospodarczy są tak skomplikowane, że sądy, przy pierwszych czynnościach, mają obowiązek pouczyć przedsiębiorcę o obowiązujących regułach. Pouczenie przybiera postać ciasno zapisanych kartek A4, na których Sąd wskazuje wszystkie prawa i obowiązki stron postępowania. Pouczeń jest bardzo dużo i dotyczą skomplikowanej materii. Trudno wyobrazić sobie, aby osoba bez doświadczenia procesowego mogła rzeczywiście zrozumieć w jaki sposób należy bronić swoich praw przed sądem w tym trybie.

Podstawowe odrębności:

Kumulacja postępowania dowodowego:

Bardzo ważną zasadą postępowania gospodarczego jest koncentracja materiału dowodowego. Może ona spowodować bardzo istotne skutki procesowe. Polega na tym, że każda strona postępowania ma obowiązek przy pierwszej czynności powoływać wszystkie twierdzenia i dowody, na ich poparcie. Jeżeli coś przeoczymy to na późniejszym etapie sąd może pominąć zgłoszone twierdzenia i dowody. W praktyce dużo zależy od Sędziego, który prowadzi sprawę. Może on bowiem wedle własnego uznania dopuszczać twierdzenia i dowody zgłoszone później. Tam jednak gdzie decyduje człowiek a nie przepis, tam zawsze istnieje ryzyko, że to co zgłosimy z naruszeniem tzw. prekluzji nie będzie wzięte pod uwagę, przy werdykcie.

Zakaz zmian roszczenia

Po wniesieniu pozwu powód nie może zmieniać dochodzonego roszczenia. W innych sprawach różne przekształcenia są możliwe – tu nie. Wyjątkowo – jeżeli po wniesieniu pozwu zmieniły się okoliczności, np. pozwany utracił przedmiot postępowania – wówczas powód może żądać zapłaty równowartości.  W sprawach o roszczenia powtarzające się, np. o czynsz, powód może także domagać się zapłaty za kolejne okresy.

Nie są także dopuszczalne przekształcenia podmiotowe tj. dopozwanie, przypozwanie.

Niedopuszczalne jest powództwo wzajemne.

Ograniczenia dowodowe

Umowa dowodowa

Tworem całkowicie nowym jest tzw. umowa dowodowa. W praktyce jeszcze bardzo mało popularna. Chodzi w niej o to, że strony postępowania mogą się porozumieć jakich dowodów nie będą przeciwko sobie podnosić w sądzie. Mogą np. wyłączyć prawo powoływania świadków albo dokumentów innych niż pisemne. W ten sposób strony wyłączają możliwość wywodzenia skutków prawnych z ustnych ustaleń bądź wiadomości mailowych. Trudno wyobrazić sobie aby umowy takie były zawierane przy prostych stosunkach prawnych. Nie wykluczone jednak, że umowy takie będą stosowane przez duże korporacje i przedsiębiorstwa. Efektem zawarcia umowy dowodowej jest konieczność jej przestrzegania przez Sąd z urzędu.

Zeznania świadków

W postępowaniu gospodarczym dowód z zeznań świadków ma być absolutnym wyjątkiem. Sąd może go dopuścić tylko wówczas, gdy sprawy nie da się rozwikłać w oparciu o inne dowody.

Prymat dokumentów

Najistotniejsze dla rozstrzygnięcia elementy powinny być dowodzone dokumentami. Chodzi tu o każdy nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Ustalenia ustne będą dla sądu gospodarczego nieprzydatne, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

Szybkość najwyższą wartością

Wszystkie rygoryzmy, opisane powyżej zdają się kłaniać naczelnej zasadzie postępowania gospodarczego – szybkości. Sąd ma obowiązek tak prowadzić postępowanie, aby wyrok zapadł w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Co więcej, wyrok ten – jeszcze nieprawomocny, staje się tytułem zabezpieczenia. Oznacza to, że powód może skierować sprawę o zapłatę do komornika, aby ten zabezpieczył należność jeszcze zanim wyrok stanie się ostateczny.