Stalking – realia ochrony ofiary uporczywego nękania w polskim postępowaniu karnym

Uporczywe nękanie /Stalking jest przestępstwem stosunkowo młodym, wprowadzonym do kodeksu karnego dopiero  10 lat temu. Doczekało się już jednak poważnego zaostrzenia wymiaru kary (z 3 do 8 lat pozbawienia wolności , nawet 12 – gdy ofiara targnęła się na swoje życie), a także bogatego orzecznictwa sądowego.

Uporczywe nękanie – definicja

Przez stalking należy rozumieć takie zachowanie sprawcy, który poprzez uporczywe nękanie ofiary lub jej osoby najbliższej wzbudza w niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność. Stalking może przybrać także formę nękania przy użyciu wizerunku ofiary, jej danych osobowych w celu wyrządzenia szkody majątkowej lub osobistej. Uporczywe nękanie jest zagrożone jest karą pozbawienia wolności – obecnie od 6 miesięcy do 8 lat. Gdyby jednak ofiara targnęła się na swoje życie kara może wynieść od 2 lat do nawet 12 lat.

Czym jest uporczywość?

Sprawca działa uporczywie jeżeli jego czyn obejmuje co najmniej kilka zachowań. Termin „uporczywe” nie posiada swojej legalnej definicji. W praktyce przyjmuje się jednak, że musi być to zachowanie wielokrotne, powtarzalne, nagminne. Zachowania te mogą przybrać formę tych samych czynności lub działań różnego rodzaju, a nawet wymierzonych przeciwko różnym osobom. Za nękanie z powodzeniem można uznać działania podejmowane względem osób najbliższych pokrzywdzonego.  

Aby mówić o stalkingu ofiara musi poczuć dyskomfort

Tylko takie zachowanie sprawcy, które wywołuje u ofiary określone – negatywne odczucia może być uznane za przestępstwo uporczywego nękania. W wyniku zachowania sprawcy ofiara musi odczuwać:

• Lęk
• Poniżenie
• Udręczenie
• Naruszenie jej prywatności

Te odczucia nie muszą występować łącznie. Wystarczy, że pokrzywdzony odczuwa którekolwiek z ww. negatywnych odczuć i już można mówić o stalkingu. Sama uciążliwość zachowania sprawcy nie jest wystarczająca dla przyjęcia, że zrealizowano przestępstwo. Można jednak zastanawiać się nad przyjęciem usiłowania.

Aby zachowanie stalkera było karalne poszczególne jego działania wcale nie muszą być przestępstwem. Wykonywanie połączeń telefonicznych, wysyłanie wiadomości sms, przychodzenie do miejsca zamieszkania, stanie pod oknem pokrzywdzonego, robienie zdjęć jego własności ujęte jednostkowo zazwyczaj nie są czynami karalnymi. Ujęte jednak w całość, poprzez generowanie znacznej uciążliwości mogą zostać uznane za działania stalkingowe.

Mam stalkera – co robić?

Ofiara stalkingu powinna skierować do organów ścigania zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i złożyć wniosek o ściganie. Przestępstwo uporczywego nękania jest bowiem ścigane tylko na wniosek, co oznacza, że organy ścigania same z siebie nie zainicjują postępowania w tych sprawach. Jeżeli ofiarą stalkingu jest małoletni wniosek o ściganie powinni złożyć jego rodzice.  Po złożeniu zawiadomienia należy współpracować z organami ścigania:

• Zabezpieczyć posiadane dowody przestępstwa – zapisy wiadomości, maili, dokumentacje fotograficzną;
• Złożyć wyczerpujące zeznania ze wskazaniem wszystkich informacji, które mogą pomóc w ustaleniu sprawcy;
• Aktywnie uczestniczyć w postępowaniu, np. poprzez składanie wniosków dowodowych.

W szczególnie dotkliwych przypadkach pokrzywdzony będzie mógł liczyć na ustanowienie zakazu kontaktowania się sprawcy.

Postępowanie dowodowe w sprawach stalkingu, zwłaszcza popełnionego przez anonimowego sprawce, nie jest łatwe. Zwłaszcza tam, gdzie sprawca działał przy użyciu Internetu, telefonów, mediów społecznościowych. Organy ścigania o dane niezbędne do ustalenia sprawcy będą musiały zwracać się do operatorów telekomunikacyjnych i administratorów portali. Te działania niestety są niekiedy czasochłonne ale spokojnie – nawet anonimowo podejmowane działania zawsze zostawiają jakiś ślad. Od determinacji organów ścigania i samego pokrzywdzonego zależy, czy ten ślad zostanie odnaleziony.