Ochrona dziedziczenia – czyli jak zabezpieczyć spadek

Ustawodawca wprowadził w przepisach ustaw liczne instytucje zmierzające do zapewnienia ochrony dziedziczenia. Celem jest zabezpieczenie rzeczy, praw majątkowych należących do spadkodawcy oraz praw spadkobierców. Jak zabezpieczyć spadek?

Jak zabezpieczyć spadek?

Instytucjami służącymi ochronie dziedziczenia są m.in.:

• zabezpieczenie spadku
• wykaz inwentarza
• spis inwentarza
• wyjawienie przedmiotów spadkowych
• ustanowienie kuratora spadku nieobjętego
• roszczenie o wydanie spadku

Zabezpieczenie spadku

Spadek (ale też przedmiot zapisu windykacyjnego) może zostać zabezpieczony jeśli pojawi się ryzyko naruszenia rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy. Naruszeniem mogą być:

• usunięcie
• uszkodzenie
• zniszczenie
• nieusprawiedliwione rozporządzenie

Środki zabezpieczenia

Sąd stosuje odpowiedni, wedle swej oceny, środek zabezpieczenia (lub środki), którym może być:

• spisanie majątku ruchomego
• oddanie majątku ruchomego pod dozór
• złożenie majątku ruchomego do depozytu sądowego
• ustanowienie zarządu tymczasowego – w przypadku gdy zabezpieczeniu podlega przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne albo prawo majątkowe wymagające ustanowienia zarządu tymczasowego
• ustanowienie dozoru nad nieruchomością

Sąd właściwy

Sądem właściwym do zabezpieczenia spadku jest sąd:

• w którego okręgu znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy
• właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa, gdy takiej osoby nie ma – sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa – w przypadku gdy przedmiotem zabezpieczenia mają być prawa majątkowe należące do spadkodawcy
• w którego okręgu znajduje się dokument – w przypadku gdy wykonanie prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu

Sąd właściwy do zabezpieczenia spadku, jeśli nie jest jednocześnie sądem spadku, zawiadamia sąd spadku o zabezpieczeniu: dokonaniu, uchyleniu lub zmianie.

Osoby uprawnione do złożenia wniosku

Wniosek mogą złożyć:

• każdy kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą
• wykonawca testamentu
• zarządca sukcesyjny
• tymczasowy przedstawiciel
• współwłaściciel rzeczy
• współuprawniony co do praw pozostałych po spadkodawcy
• wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy
• Skarb Państwa reprezentowany przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego

Zabezpieczenie spadku z urzędu

Sąd zabezpiecza spadek z urzędu, gdy poweźmie wiadomość, że:

• spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustanowionego przedstawiciela
• organ administracji rządowej albo organ jednostki samorządu terytorialnego zastosował niezbędne środki tymczasowe ze względu na niebezpieczeństwo naruszenia rzeczy, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu spadkodawcy

Wykonalność i zaskarżenie postanowienia

Postanowienie o zabezpieczeniu oraz o zmianie środka zabezpieczenia podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Na postanowienie przysługuje zażalenie, a sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozpoznania zażalenia. Postanowienie o zabezpieczeniu podlega uchyleniu przez sąd, jeśli ustała potrzeba zabezpieczenia. Chodzi szczególnie o sytuacje, w których zgłosi się spadkobierca legitymujący się prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia – w celu objęcia spadku lub wykonawca testamentu albo kurator spadku – w celu przejęcia zarządu majątkiem spadkowym.