Podział majątku wspólnego – czy można podzielić majątek spółki cywilnej?

 

Dokonanie podziału wspólnie zgromadzonego majątku to ostatni krok do definitywnego zakończenia i rozliczenia związku małżeńskiego. Jak podzielić się firmą? Czy można podzielić majątek spółki cywilnej? Jak rozliczyć w podziale majątku udział małżonka w spółce cywilnej?

Dokonanie podziału i rozliczenia prowadzonej działalności gospodarczej

To czy indywidualna działalność gospodarcza prowadzona przez jednego małżonka podlega podziałowi zależy od ustalenia, czy w ogóle firma wchodzi do majątku wspólnego. Więcej o podziale przedsiębiorstwa można przeczytać tutaj. Niezależnie od ustalenia czy możliwy jest podział firmy (czy też majątku firmy), dochody uzyskane z prowadzenia działalności będą wchodziły do majątku wspólnego (gdy między małżonkami istnieje ustrój wspólności majątkowej).

Małżonek w spółce cywilnej

Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą – przedsiębiorcami są wspólnicy. Jeśli obydwoje małżonkowie są wspólnikami spółki to w większości przypadków kwestie rozliczeń uregulowali w samej umowie spółki (chociaż nie zawsze!). Pozostaje jedynie wątpliwość czy zawarcie umowy spółki nie jest jednak obejściem przepisów prawa dotyczących umów majątkowych małżeńskich. Więcej problemów może pojawić się w sytuacji, gdy tylko jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej. Oczywiście problemu w ogóle nie będzie jeśli w małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej.

W jaki sposób rozliczyć poczynione wkłady do spółki?

Wspólnicy zawierając umowę spółki cywilnej zobowiązują się do dążenia do wspólnego celu gospodarczego i wniesienia wkładów. Wkłady mogą pochodzić zarówno z majątku wspólnego małżonków, jak i z majątku osobistego małżonka – wspólnika.

Wniesienie wkładu z majątku wspólnego – zgoda małżonka

Zgodnie z art. 861 k.c. wkład wspólnika do spółki cywilnej może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.

Ważną kwestią jest także ustalenie, czy na wniesienie wkładu do spółki potrzebna jest zgoda współmałżonka.

Zgodnie z przepisami (art. 37 k.r.o.), zgody małżonka wymaga dokonanie:

• czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia:
  – nieruchomości lub użytkowania wieczystego
  – prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal
  – gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa
• darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych

Warto pamiętać, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Wniesienie innych niż wymienione wyżej przedmiotów majątkowych nie wymaga zgody małżonka. Małżonek może jednak wyrazić swój sprzeciw względem dokonania takiego wkładu. Sprzeciw będzie skuteczny względem pozostałych wspólników spółki cywilnej jeśli mogli się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności.

Czy w ramach podziału majątku wspólnego można podzielić majątek spółki cywilnej?

Możliwość uwzględniania majątku łącznego wspólników spółki cywilnej w podziale majątku byłych małżonków uzależniona jest od tego czy spółka w chwili powstania między małżonkami rozdzielności majątkowej istniała, czy też została rozwiązana, a także tego kiedy umowa spółki została zawarta (czy przed zawarciem małżeństwa, czy w trakcie trwania wspólności majątkowej).

Działająca spółka

W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. Rozwód nie uzasadnia rozwiązania spółki. Co więcej wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników. W związku z tym, jeśli w dacie powstania rozdzielności majątkowej między małżonkami, spółka działa brak jest podstaw do jakiejkolwiek ingerencji w jej majątek.

W trakcie podziału majątku wspólnego nie będą brane pod uwagę:

• udziały małżonka w majątku wspólników spółki cywilnej
• wierzytelności małżonka – wspólnika względem spółki w razie jej rozwiązania lub likwidacji
• składniki majątku wspólników zakupione z zysku spółki – małżonek nie będący wspólnikiem nie ma żadnych praw do zgromadzonego przez wspólników majątku, nawet jeśli majątek został zakupiony z zysku spółki uzyskanego w trakcie trwania wspólności majątkowej
• wkład małżonka – wspólnika polegający na świadczeniu usług na rzecz spółki

Rozliczeniu w podziale majątku podlega:

• wypłacony małżonkowi – wspólnikowi zysk ze spółki
• nakład poczyniony z majątku wspólnego polegający na wniesieniu wkładu do spółki, o ile wkład pokryty został z majątku wspólnego małżonków. Jest to możliwe jedynie w sytuacjim, gdy wkład czyniony był w trakcie trwania wspólności majątkowej małżonków. Jeśli spółka została zawiązana przed zawarciem związku małżeńskiego, wtedy wkład zwracany jest wspólnikowi do jego majątku osobistego, a tym samym nie podlega rozliczeniom w podziale majątku wspólnego małżonków.

Rozwiązana spółka

Inaczej wyglądałaby sytuacja, jeśli w dacie ustanowienia rozdzielności majątkowej spółka cywilna była już rozwiązana. Szczególnie gdy zawarcie umowy i wniesienie wkładów nastąpiło w trakcie trwania wspólności majątkowej i z majątku wspólnego. Wtedy podziałowi podlega udział małżonka wspólnika wypłacony mu w związku z likwidacją spółki. Przed wypłatą rozliczeniu i spłacie podlegają wszystkie zobowiązania wspólników spółki wynikające z prowadzenia działalności w ramach spółki cywilnej. Zgodnie bowiem z art. 31 § 1 k.r.o. przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej wchodzą co do zasady do majątku wspólnego. Po rozwiązaniu spółki cywilnej brak jest podstaw do szczególnej ochrony majątku wspólników spółki zmierzających razem do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.

Warto pamiętać, że każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia oraz analizy. W niektórych sprawach, pomimo braku możliwości dokonania podziału „majątku spółki”, możliwe będzie zgłoszenie innych roszczeń. Np. wniosek o zasądzenie odszkodowania od małżonka – wspólnika za zmniejszenie udziałów w zyskach spółki i in.