Warunkowe umorzenie zobowiązań – nowa możliwość oddłużenia konsumenta

 

W marcu bieżącego roku weszły w życie nowe regulacje dotyczące upadłości konsumenckiej. Przepisy zakładają jeszcze większą niż dotychczas liberalizację tego rodzaju upadłości i wprowadzają, m.in. warunkowe umorzenie zobowiązań.

Dla kogo upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka to inaczej postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Zdolność do bycia podmiotem upadłości konsumenckiej mają osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami. Status przedsiębiorcy nadal posiadają osoby fizyczne, które jedynie zawiesiły działanie swojej firmy. Z upadłości konsumenckiej nie mogą także warunkowe umorzenie zobowiązańskorzystać wspólnicy lub akcjonariusze spółek prawa handlowego. Osoby te mogą jednak skorzystać z procedury oddłużenia konsumenckiego z chwilą utraty statusu wspólnika/akcjonariusza. Zdolność upadłościową konsumencką posiadają także rolnicy, którzy nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

Upadłość i co dalej?

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej sąd wyznacza syndyka, który będzie prowadził to postępowanie. Nadto sąd wzywa wierzycieli do dokonywania zgłoszeń wierzytelności. Tu istotna zmiana – zgłoszenia wierzytelności wierzyciele obecnie dokonują bezpośrednio do syndyka. Ogłoszenie o upadłości jest obwieszczane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Od czasu ukazania się obwieszczenia wierzyciele mają 30 dni na zgłoszenie swoich wierzytelności.

Dalszym postępowaniem zawiaduje syndyk. To on jest osobą podejmującą decyzję w przedmiocie sposobu likwidacji masy upadłości, tworzy projekt planu spłaty wierzycieli lub informuje Sąd o zaistnieniu przesłanek do umorzenia wierzytelności lub warunkowego umorzenia zobowiązań.

Jakie są przesłanki do warunkowego umorzenia zobowiązań?

Warunkowe umorzenie zobowiązań jest instytucją nową i dopiero praktyka wyjaśni niektóre wątpliwości, jakie nasuwają się przy lekturze przepisów. Co do zasady, jest to instytucja przewidziana dla dłużników, którzy nie są trwale niezdolni do spłaty zobowiązań. Ich sytuacja osobista wskazuje jednak, że aktualnie nie mają możliwości jakiejkolwiek spłaty w ramach planu. Co do zasady będą to na pewno ci dłużnicy, którzy z uwagi na warunki zdrowotne lub rodzinne nie mają żadnych możliwości zarobkowania, lub też wysokość osiąganych przez nich dochodów nie umożliwiałaby żadnych spłat (np. uzyskują kwoty, które byłyby wolne od zajęcia).

Na czym polega warunkowe umorzenie zobowiązań?

Warunkowe umorzenie zobowiązań jest dokonywane przez Sąd w drodze postanowienia. Sąd umarza zobowiązania dłużnika bez ustalania planu spłaty, jednakże umorzenie to jest warunkowe. Warunkiem umorzenia jest to, że w okresie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia żaden wierzyciel (ani upadły) nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, w wyniku którego Sąd uchyliłby postanowienie o umorzeniu. Kiedy taki wniosek wierzyciela byłby uwzględniony? O tym będzie decydowała praktyka, ale już dzisiaj można przewidywać, że uzasadnieniem dla wniosku mogłaby być istotna zmiana sytuacji osobistej lub majątkowej dłużnika, która spowoduje że niezdolność do spłaty wierzytelności ustanie. Takimi sytuacjami mogą być przyjęcie przez dłużnika spadku, znalezienie bardzo dobrze płatnej pracy, przyjęcie darowizny.

Co dla upadłego oznacza warunkowe umorzenie zobowiązań?

Po uprawomocnieniu się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań dłużnicy mogą funkcjonować na normalnych zasadach. Przeciwko nim nie mogą toczyć się postępowania egzekucyjne. Co do zasady, nie są już pozbawieni prawa do podejmowania decyzji w zakresie swojego majątku. Nie mogą jednak w okresie owych 5 lat  dokonywać czynności prawnych, dotyczących ich majątku, które mogłyby pogorszyć ich sytuację majątkową.

W tym okresie upadły dłużnik jest także zobowiązany, corocznie składać sprawozdanie ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej. W sprawozdaniu dłużnik wskazuje:

  • osiągnięte przychody
  • nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie
  • swoje możliwości zarobkowe,
  • wydatki potrzebne na swoje utrzymanie i osób pozostających na utrzymaniu, w tym potrzeby mieszkaniowe.

Od rzetelnej realizacji ww. obowiązków zależy czy warunkowe umorzenie wierzytelności zostanie utrzymane. Brak złożenia sprawozdania albo podanie w nim nieprawdziwych informacji, a także dokonanie czynności prawnej pogarszającej sytuację majątkową dłużnika może spowodować uchylenie postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań.

Jeżeli żaden z uprawnionych podmiotów nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty (sąd nie może tego zrobić z urzędu) w terminie 5 lat zobowiązania upadłego ulegają umorzeniu. Potwierdzeniem tego stanu jest postanowienie Sądu, w którym sąd wskazuje datę umorzenia zobowiązań upadłego.