Wznowienie postępowania karnego – jak naprawić błąd wymiaru sprawiedliwości?
Pomimo licznych gwarancji procesowych, które mają zapewnić oskarżonemu sprawiedliwy proces i wyrok niekiedy zdarza się, że skazanie nie jest słuszne, a wydane orzeczenie nigdy nie powinno zapaść. Takie błędy może naprawiać wznowienie postępowania karnego.
Wznowić można tylko wyroki prawomocne
Nie na każdym etapie postępowania możliwe jest jego wznowienie. Gdy postępowanie nie zakończyło się wówczas należy korzystać ze zwyczajnych środków odwoławczych takich jak apelacja czy zażalenie. Tylko postępowanie prawomocnie zakończone może być przedmiotem wznowienia.
Przesłanki wznowienia postępowania karnego
Postępowanie karne można wznowić jeżeli:
- W toku postępowania ktoś popełnił przestępstwo, i istnieją duże szanse, że to przestępstwo zawarzyło na wyroku
Do takich sytuacji będzie należało np. złożenie fałszywych zeznań, wydanie celowej, nierzetelnej opinii biegłego, sprokurowanie obciążających dowodów. Nie ma tu znaczenia kto popełnił przestępstwo – ważne jednak, że jego popełnienie mogło wpłynąć na treść orzeczenia końcowego. Co istotne, aby wznowić postępowanie przestępstwo musi potwierdzać wyrokiem lub orzeczenie, wskazujące na brak możliwości jego wydania z powodów takich jak np. śmierć sprawcy lub przedawnienie karalności.
2. Ujawnią się nowe fakty lub dowody, świadczące o:
- niewinności skazanego,
- o istniejących okoliczności łagodzących lub
- braku prawdziwości okoliczności obciążających, które spowodowały zaostrzenie kary.
Wznowienia może domagać się także, gdy okaże się, że popełniony przez sprawcę przestępstwa czyn nie był przestępstwem lub sprawca nie powinien podlegać karze. Gdy zaistnieje dowód niewinności skazany może żądać wznowiona postępowania umorzonego lub warunkowo umorzonego. Skazany może bowiem być zainteresowany potwierdzeniem swojej niewinności.
- Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis prawa, który był podstawą skazania jest niezgodny z :
- Konstytucją
- ratyfikowaną umową międzynarodową lub
- ustawą
- Wydano rozstrzygniecie organu międzynarodowego, uznawanego przez Państwo Polskie, które rzutuje na wydane rozstrzygniecie.
Wznowienie postępowania karnego, oparte na przesłankach opisanych w pkt 3 i 4 może nastąpić tylko na korzyść skazanego.
- Sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście.
Aby możliwe było wznowienie na tej podstawie, skazany musi udowodnić, że nie wiedział o terminie rozprawy i o tym, że może zapaść wyrok pod jego nieobecność. Na złożenie wniosku o wznowienie, na tej podstawie skazany ma 1 miesiąc od dnia, w którym dowiedział się o wydanym wyroku.
Termin na złożenie wniosku o wznowienie
Na złożenie wniosku o wznowienie postępowania, co do zasady, nie ma ustawowego terminu. Jedynie w przypadku opisanym w pkt 5, tj. wniosku o wznowienie wobec niewiedzy o wydanym wyroku, wniosek należy złożyć w terminie 1 miesiąca od dnia, gdy oskarżony dowiedział się o wyroku. W innych przypadkach wznowić postępowanie można w każdym czasie, o ile jest to wznowienie na korzyść skazanego. Na niekorzyść oskarżonego postępowanie można wznowić tylko do roku, od uprawomocnienia się orzeczenia. Do roku 2016r. termin ten wynosił 6 miesięcy.
Wniosek musi sporządzić zawodowy pełnomocnik
Przy niektórych rodzajach postępowań w procesie karnym wprowadzono obowiązkowe zastępstwo zawodowego pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego. Również wniosek o wznowienie postępowania musi sporządzić i podpisać profesjonalista. W przypadku próby złożenia wniosku o wznowienie osobiście, Sąd może odmówić jego przyjęcia, bez wzywania do usunięcia braków.
