Wyłączenie małżonka od dziedziczenia [cz.2 – niegodność małżonka]

 

Powołanie z ustawy do spadku w pierwszej kolejności małżonka i dzieci spadkodawcy jest zasadą. Małżonka, tak jak każdego z pozostałych spadkobierców, można pozbawić prawa do nabycia spadku. Kiedy możliwe będzie wyłączenie małżonka od dziedziczenia jako niegodnego?

Możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia

Wyłączenie małżonka od dziedziczenia, poprzez uznanie go za niegodnego dziedziczenia może nastąpić zarówno w przypadku dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego.

Uznanie małżonka za niegodnego dziedziczenia

Małżonek (ale też każdy ze spadkobierców) może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, gdy:

• dopuści się umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
• nakłoni spadkodawcę podstępem lub groźbą do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodzi spadkodawcy w dokonaniu jednej z tych czynności (sam zamiar dokonania tych czynności nie jest wystarczający)
• umyślnie ukryje lub zniszczy testament spadkodawcy, podrobi lub przerobi jego testament albo też świadomie skorzysta z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę

Czy jakieś inne czyny mogą być podstawą uznania za niegodnego?

Nie. Katalog czynów spadkobiercy uzasadniający uznanie go za niegodnego dziedziczenia jest zamknięty. Co oznacza, że podstawą taką są tylko i wyłącznie czyny skonkretyzowane w przepisie.

Kto może żądać uznania spadkobiercy za niegodnego?

Żądanie uznania małżonka – spadkobiercy za niegodnego mogą zgłosić nie tylko pozostali spadkobiercy powołani do spadku z małżonkiem (tak jak w przypadku wyłączenia małżonka od dziedziczenia z uwagi na wytoczone powództwo o rozwód z orzeczeniem o winie). Żądanie może zgłosić każdy kto ma w tym interes.

Termin na zgłoszenie żądania

Żądanie należy zgłosić w ciągu roku od dnia, w którym zainteresowany dowiedział się o przyczynie niegodności. Zgłoszenie nie może nastąpić później niż w ciągu 3 lat od otwarcia spadku. Przekroczenie tych terminów blokuje możliwość złożenia pozwu.

Powództwa o uznanie małżonka za niegodnego dziedziczenia nie można wytoczyć przed otwarciem spadku. Co oznacza, że nawet jeśli czyn uzasadniający uznanie małżonka za niegodnego ujawniono przed śmiercią spadkodawcy, to termin roczny zaczyna biec i tak od momentu otwarcia spadku.

Skutek orzeczenia, że małżonek jest niegodny dziedziczenia

Na skutek orzeczenia uznającego małżonka za niegodnego spadkobiercę, zostaje on wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Wyłączenie to także rozciąga się na prawo do zachowku, tj. małżonek, którego uznano za niegodnego dziedziczenia, nie może domagać się zachowku.

Skutki niegodności nie rozciągają się na zstępnych małżonka – spadkobiercy uznanego za niegodnego dziedziczenia.

Przebaczenie jako negatywna przesłanka uznania za niegodnego

Małżonka – spadkobiercy nie można uznać za niegodnego dziedziczenia, jeśli małżonek – spadkodawca mu przebaczył.

Skuteczne przebaczenie, wymaga by spadkodawca:

• znał przyczynę niegodności małżonka – spadkobiercy
• miał świadomość naganności zachowania małżonka – spadkobiercy
• przebaczył małżonkowi – spadkobiercy minimum z dostatecznym rozeznaniem (jeśli w momencie przebaczania spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych)
• dokonał aktu przebaczenia osobiście