Zasady odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe w trakcie małżeństwa

 

Zasady odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe w trakcie małżeństwa będą różniły się w zależności od tego jaki panuje w małżeństwie ustrój majątkowy, a także od tego który małżonek i na jakiej podstawie dane zobowiązanie zaciągnął.

Wspólne zobowiązania małżonków

Odpowiedzialność za wspólnie zaciągnięte przez małżonków zobowiązanie dotyczące majątku wspólnego jest solidarna. Kwestia rodzaju odpowiedzialności była przez pewien czas dyskusyjna, jednak Sąd Najwyższy rozstrzygnął tę wątpliwość uznając odpowiedzialność małżonków za solidarną. Przykładem wspólnego zobowiązania może być zaciągnięty przez małżonków kredyt hipoteczny, kredyt na remont wspólnej nieruchomości i in.

Dochodzenie zapłaty przez wierzyciela

W przypadku odpowiedzialności solidarnej to wierzyciel decyduje przeciwko komu złoży pozew o zapłatę. Wierzyciel może pozwać oboje małżonków lub któregokolwiek z nich. Istotą odpowiedzialności solidarnej jest to, że dokonanie spłaty zadłużenia przez jednego z małżonków zwalnia z długu tego drugiego. Z punktu widzenia wierzyciela podjęcie tej decyzji jest kluczowe, bowiem od konkretnej konfiguracji pozwanych będą zależały możliwości egzekucyjne wierzyciela. W razie pozwania tylko jednego z małżonków, dług wierzyciela może zostać zaspokojony z majątku osobistego tego małżonka oraz majątku wspólnego, a poza egzekucją zostaje majątek osobisty drugiego z małżonków. Najkorzystniejsze dla wierzyciela jest pozwanie oboje małżonków. W takim przypadku egzekucja może być prowadzona z majątku wspólnego, jak i z majątków osobistych każdego z małżonków.

Wspólna odpowiedzialność małżonków za zaspokajanie potrzeb rodziny

Małżonkowie solidarnie odpowiadają za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokajania potrzeb rodziny. Odpowiedzialność ta jest wspólna niezależnie od łączącego małżonków ustroju małżeńskiego, a więc także w przypadku rozdzielności majątkowej. Zobowiązanie może zaciągnąć jeden z małżonków, a drugi nie musi nawet wyrazić zgody na daną czynność prawną. Więcej o odpowiedzialności za zaspokajanie potrzeb rodziny można przeczytać tutaj.

Wspólna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania publicznoprawne

W tym przypadku wspólna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania publicznoprawne jednego z nich sprowadza się do odpowiedzialności majątkiem wspólnym (co do zasady). Oczywiście małżonek, którego dotyczy zobowiązanie odpowiada całym swoim majątkiem osobistym.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Podatnik za swoje zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem osobistym. Dodatkowo, w przypadku podatnika pozostającego w związku małżeńskim, egzekucja może być prowadzona także z majątku wspólnego małżonków. Odpowiedzialność z majątku wspólnego dotyczy okresu, w którym w małżeństwie panowała wspólność majątkowa.

Zgodnie z art. 29 ust 2 o.p. skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:

1. zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;
2. zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;
3. ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;
4. uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Orzeczenie rozwodu (także separacji i unieważnienia małżeństwa) nie wyłączy odpowiedzialności współmałżonka za zobowiązania podatkowe powstałe w trakcie trwania wspólności majątkowej. Rozwiedziony małżonek odpowiada za te zaległości całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem, ale do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Odpowiedzialność za zaległy ZUS

Tożsame zasady, jak w przypadku zobowiązań podatkowych, obowiązują w odniesieniu do zaległości powstałych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

Odpowiedzialność z tytułu kar pieniężnych, nawiązek oraz kosztów postępowania karnego

Zgodnie z art. 28 k.k.w. w sytuacji, gdy w małżeństwie panuje ustrój wspólności majątkowej i wobec jednego z małżonków orzeczona została kara grzywny, nawiązka lub obciążono go kosztami sądowymi kwoty te podlegają zaspokojeniu z majątku osobistego skazanego oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone przez niego osobiście, jak również z praw twórcy wynalazku, wzoru użytkowego oraz projektu racjonalizatorskiego.

Jeśli jednak egzekucja ze wskazanych wyżej źródeł będzie bezskuteczna, wtedy egzekucję można prowadzić z majątku wspólnego małżonków. Nie dotyczy to sytuacji, gdy małżonek skazany został za przestępstwo przeciwko współmałżonkowi albo osobie, w stosunku do której małżonek ten jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym. W przypadku egzekucji z majątku wspólnego, małżonek skazanego może żądać ograniczenia lub wyłączenia w całości zaspokojenia tych należności. Małżonek musi wtedy wykazać, że skazany nie przyczynił się lub przyczynił się w stopniu nieznacznym do powstania tego majątku lub że egzekucja z tych przedmiotów jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków

W przypadku zobowiązań zaciągniętych przez jednego z małżonków, odpowiedzialność tego drugiego uzależniona będzie od ustroju panującego w małżeństwie, a w przypadku wspólności majątkowej także od wyrażenia przez niego zgody na zaciągnięcie zobowiązania.

Ustrój rozdzielności majątkowej

Jeśli w małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej, co do zasady każde z małżonków ponosi odpowiedzialności za zaciągane przez siebie zobowiązania. Egzekucja prowadzona jest z majątku osobistego tego małżonka. Wyjątkiem będzie odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokajania potrzeb rodziny.

Ustrój wspólności majątkowej

W małżeństwach, w których panuje ustrój wspólności majątkowej, odpowiedzialność współmałżonka za zaciągnięte zobowiązania przez drugiego małżonka może wyglądać tak:

Brak zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka lub zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej

W takich sytuacjach, wierzyciel może prowadzić egzekucję z:

• majątku osobistego dłużnika,
• z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
• jak również korzyści uzyskanych z tytułu praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej i praw twórcy,
• a także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (jeśli wierzytelność powstała w związku z prowadzenie przedsiębiorstwa)

Dla przykładu zobowiązaniem nie wynikającym z czynności prawnej będzie zobowiązanie wynikające z czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia i in.)

Udzielenie zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka

Jeśli współmałżonek udzielił zgody na zaciągnięcie zobowiązania, odpowiedzialność rozciąga się także na majątek wspólny małżonków. Ponadto, wierzyciel, co oczywiste może prowadzić egzekucję z majątku osobistego dłużnika.

Wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej lub dotyczy majątku osobistego małżonka

W takim przypadku wierzyciel może żądać zaspokojenia z:

• majątku osobistego dłużnika oraz
• z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
• a także korzyści uzyskanych z tytułu praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej i praw twórcy.