Zniesławienie – jak ukarać sprawcę pomówienia, który zszargał mi opinię?

Dobre imię jest wartością, której nie sposób przecenić. Niejednokrotnie odgrywa decydującą rolę w kwestiach naszego zatrudnienia, zdobycia klienta, a nawet utrzymania pozytywnych relacji osobistych. Z tego względu jeżeli dotknie nas zniesławienie – sprawca powinien zostać ukarany

Zniesławienie jest przestępstwem

Za naruszenie dóbr osobistych każdemu grozi pozew cywilny, w którym sąd może zobowiązać do  zaprzestania głoszenia oszczerstw, przeproszenia, a nawet zasądzić zadośćuczynienie lub obowiązek zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zniesławienie jest także przestępstwem, za które grozi kara:

• grzywny,
• ograniczenia wolności,
• a w przypadku zniesławienia popełnionego za pośrednictwem środków masowego komunikowania pozbawienia wolności do roku.
• Sprawca może również otrzymać obowiązek zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny, wskazany przez pokrzywdzonego.  

Tryb ścigania przestępstwa zniesławienia

Przestępstwo zniesławienia pokrzywdzony musi ścigać w tzw. trybie prywatnoskargowym. Oznacza to, że organy ścigania, co do zasady, nie będą prowadziły postępowania przygotowawczego, które może doprowadzić do ujawnienia i pociągnięcia do odpowiedzialności sprawcy. W tego rodzaju sprawach to sam pokrzywdzony dochodzi sprawiedliwości, działając w charakterze oskarżyciela prywatnego. Składa on sam lub przez profesjonalnego pełnomocnika prywatny akt oskarżenia, w którym należy wskazać:

• osobę oskarżonego,
• zarzucany czynu oraz
• dowody, na których opiera się oskarżenie.

Jeżeli przed złożeniem prywatnego aktu oskarżenia zachodzi potrzeba zabezpieczenia dowodów, wówczas zamiast aktu oskarżenia można skierować skargę do właściwej jednostki Policji. Ta, zabezpieczy dowody i prześle skargę do Sądu.  

Krąg podmiotów, które mogą być pokrzywdzone przestępstwem zniesławienia

Przepis art. 212 § 1 k.k. stanowi, że pomówieniem może być dotknięta :

• Inna osoba (tj. każda osoba fizyczna inna niż sam sprawca)
• Grupa osób
• Instytucja
• Osoba prawna
• Jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej

Tym samym, o ile przestępstwa zniesławienia zawsze dokonuje konkretna osoba fizyczna, o tyle osobą pomówioną może być już każda osoba fizyczna i prawna, a nawet osoba niemająca osobowości prawnej.

Nie każda krytyka jest pomówieniem

Aby możliwe było ustalenie, że wypowiedź sprawcy nosi znamiona przestępstwa zniesławienia musi ona godzić w cześć lub godność pokrzywdzonego. Takimi sformułowaniami są wypowiedzi, w których pomawia się pokrzywdzonego o takie postępowanie lub właściwości, które:

• Mogą poniżyć go w opinii publicznej
• Narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.

Pomawiająca wypowiedź oddziałuje na to co inni uważają lub mogą uważać o pokrzywdzonym. Jest to wiec opinia, jaką dana osoba posiada w odczuciach innych osób. Co istotne, sprawca musi chcieć  poniżyć pokrzywdzonego. Dla bytu przestępstwa nie ma znaczenia czy pomówienie wywołało ten skutek, ważne są intencje sprawcy. Teoretycznie może nie mieć znaczenia także to, czy wygłoszony zarzut jest prawdziwy. Możliwe jest popełnienie przestępstwa pomówienia również wtedy, gdy głoszone treści są prawdziwe. Ważne, czy sprawca wygłosił je:

• publicznie,
• jakiej materii dotyczą (zarzuty dotyczące życia prywatnego, rodzinnego mogą być bezkarnie wygłaszane tylko wtedy, gdy może to zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego) oraz
• czy wywołały one poniżenie pokrzywdzonego.

Kiedy pomówienie nie będzie przestępstwem?

Jeżeli wygłosiliśmy na temat osoby trzeciej prawdziwy zarzut to nie będzie to przestępstwo, o ile nie zostało to ujawnione publicznie. Z kolei publiczna wypowiedź będzie pomówieniem, chyba że sprawca udowodni, że rozgłaszał prawdziwy zarzut :

• Dotyczący osoby pełniącej funkcje publiczną

lub

• Zarzut służy obronie społecznie uzasadnionego interesu