Umorzenie absorpcyjne postępowania karnego –gdy karanie sprawcy nie ma sensu

 

Umorzenie absorpcyjne to instytucja, z którą nawet praktycy spotykają się rzadko. Statystyki pokazują, że nawet w większych apelacjach umorzenia te występują w ilości nie większej niż kilkadziesiąt na rok. Gdy kartoteka klienta jest już bogata umorzenie absorpcyjne może okazać się jednak przydatne.

Czym jest umorzenie absorpcyjne?

Umorzenie absorpcyjne to sposób zakończenia postępowania karnego, który przewiduje odstąpienie od dalszego jego prowadzenia. Powodem tego oportunizmu jest dojście organów ścigania do przekonania, że ukaranie sprawcy jest oczywiście niecelowe. Przyczyną tej niecelowości jest to, że względem oskarżonego wydano już na tyle surowy wyrok w innej sprawie, że ukaranie go za przestępstwo w toczącej się nic już nie zmieni. W praktyce chodzi o przypadki, gdy np. osoba skazana za popełnienie zabójstwa, popełniła także drobniejsze wykroczenie, np. kradzież roweru. Kaliber tych spraw i grożących za nie sankcji jest tak różny, że ukaranie za drugie przestępstwo jawi się jako nieistotne.

Przesłanki zastosowania umorzenia absorpcyjnego

Umorzenie absorpcyjne reguluje w art. 11 kodeksu postępowania karnego.

Przesłankami do zastosowania tej instytucji są:

• oskarżony (lub podejrzany) jest prawomocnie skazany za inne przestępstwo,
• tocząca się sprawa dotyczy występku zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 5 (lub łagodniejszą)
• kara wymierzona za inne przestępstwo powoduje, że karanie w toczącej się sprawie jawi się jako oczywiście niecelowe
• interes pokrzywdzonego nie sprzeciwia się umorzeniu

Kto decyduje o umorzeniu absorpcyjnym?

Postanowienie o umorzeniu absorpcyjnym może podjąć prokurator, na etapie postępowania przygotowawczego lub sąd, po wniesieniu aktu oskarżenia. Umorzenie absorpcyjne może nastąpić tylko wówczas, gdy w sprawie mamy co najmniej ustalonego podejrzanego. Prokurator lub sąd mogą je zastosować dopiero w tzw. stadium in personam (muszą zostać postawione zarzuty).

Kiedy interes pokrzywdzonego sprzeciwia się umorzeniu?

Przepisy, ustanawiające umorzenie absorpcyjne w żaden sposób nie precyzują tego, kiedy interes pokrzywdzonego sprzeciwia się umorzeniu. Będą to na pewno te sytuacje, w których pokrzywdzonego w ogóle nie ma, tj. przestępstwa przeciwko dokumentom, komunikacyjne bez ofiar, fałszywe zeznania, przekroczenie granicy, z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i.t.p.
Zauważyć należy, że pokrzywdzony (gdy występuje w sprawie) na takie umorzenie nie musi wyrazić zgody. Powinien jednak otrzymać odpis postanowienia, na które służy mu prawo zażalenia.
Umorzenie absorpcyjne będzie sprzeczne z interesem pokrzywdzonego np. tam, gdzie pokrzywdzony mógłby liczyć na naprawienie szkody, zadośćuczynienie, nawiązkę. W orzecznictwie wskazuje się także, że takim przykładem będzie sytuacja, gdy pokrzywdzony liczy na zwrot kosztów pełnomocnika, ustanowionego w sprawie. Takie orzeczenie może zapaść jedynie w wyroku.

Zawieszenie absorpcyjne

Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została jeszcze prawomocnie orzeczona, ale sprawa jest w toku istnieje także możliwość, aby postępowanie o występek zawiesić. Po uprawomocnieniu się wyroku w „większej” sprawie organ ścigania mają 3 miesiące, aby podjąć sprawę lub umorzyć absorpcyjnie. Jest to jednak tylko termin instrukcyjny, co oznacza, że jego przekroczenie nie będzie miało większego wpływu na sprawę (tak uważa większa część doktryny).

Wznowienie postępowania umorzonego absorpcyjnie

Art. 11 § 3 k.p.k przewiduje, że postępowanie, które umorzono absorpcyjnie można wznowić, jeżeli wyrok, z powodu którego sprawę umorzono został uchylony lub istotnie zmieniony. Ustawodawca nie przewiduje żadnych ograniczeń czasowych na takie wznowienie. Przyjąć więc należy, że wznowić postępowanie można tak długo jak długo nie przedawniła się karalność czynu.