Zmiany kodeksu karnego – surowsze kary i nowe przestępstwa

Jedną z podstawowych prawd, jakiej naucza polityka kryminalna jest, że o przestrzeganiu prawa nie decyduje surowość kary lecz jej nieuchronność. Obecny ustawodawca jakby nie znał tej zasady i wprowadził właśnie kolejne zmiany kodeksu karnego. Wprowadzone zmiany kodeksu karnego przewidują zaostrzanie kar w każdym wymiarze – długości kary, wysokości grzywien, obniżenia wieku od którego sprawca odpowiada karnie. Nowelizacja tworzy także nowe typy przestępstwa.

Zmiany w karach i środkach karnych

Dotychczas w katalogu kar były:

• grzywna,
• ograniczenie wolności,
• pozbawienie wolności,
• kara 25 lat pozbawienia wolności oraz
• dożywotnie pozbawienie wolności.

Kara pozbawienia wolności mogła być orzekana w wymiarze od 1 miesiąca do 15 lat.

Obecnie znika kara 25 lat pozbawienia wolności, a klasyczna kara pozbawienia wolności będzie orzekana w wymiarze od 1 miesiąca do 30 lat. Zmienia się także wymiar grzywien i kar ograniczenia wolności w ten sposób, że zostały wprowadzone dolne progi ww. kar, uzależnione od tego jaki wymiar kary pozbawienia wolności grozi za dany czyn. Nowością jest także jeszcze surowsze podejście do kary dożywocia, która obecnie może być orzekana bez prawa do warunkowego zwolnienia. Czy kara taka będzie faktycznie stosowana przez Sądy pokaże praktyka. Prawnicy, posiadające jakikolwiek kontakt z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka wiedzą, że kara taka narusza zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. Istnienie takiej farmy kary w polskim ustawodawstwie może także przyczynić się do utrudnień w wydawaniu Polsce poszukiwanych zbrodniarzy.

Nowelizacja zmieniła także katalog środków karnych, dodając do nich tzw. degradację. Jest ona środkiem karnym dedykowanym żołnierzom, oznaczającym utratę stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego.

Zmiana zasad wymiaru kary

Nowe przepisy kodeksu karnego zmieniają optykę wymierzania kar. Ograniczają w tym zakresie swobodę sędziowską wprowadzając więcej przepisów, obligujących Sądy do konkretnych -surowszych rozstrzygnięć. Przepisy mniejszą rolę przypisują tzw. prewencji indywidualnej, a większą przyznają społecznemu oddziaływaniu orzekanych kar. Słowem, wyroki mają obecnie być takie, aby społeczeństwo bało się popełniać przestępstwo. To, jak konkretnie orzeczona kara wpłynie na skazanego ma mniejsze znaczenie.

Zmianie uległa m.in. swoboda sędziowska tam, gdzie sprawca popełniał przestępstwo w trybie recydywy, tzw. zwyczajnej. Chodzi tu o sytuację, gdy sprawca był skazany na karę pozbawienia wolności, odbył co najmniej 6 miesięcy kary i w ciągu 5 lat popełnił umyślne przestępstwo podobne. Dotychczas Sąd mógł w takich sprawach zaostrzyć odpowiedzialność karną. Mógł ale nie musiał. Obecnie ustawa nakazuje zaostrzyć karę w tym znaczeniu, że nie można orzec kary w dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Jeżeli przestępstwo było zagrożone karą od 1 -3 lat to obecnie Sąd musi orzec co najmniej 1 rok i 1 miesiąc.

Dłuższy okres na zatarcie przy warunkach

Dotychczas, jeżeli skazany w okresie próby nie popadł w zatarg z prawem i stosował się do wydanych orzeczeń, zatarcie skazania następowało po upływie 6 miesięcy. Obecnie okres ten będzie wynosił 1 rok. Zaostrzeniu uległy także zasady warunkowego zwolnienia, o które mogą ubiegać się skazani.

Nowe typy przestępstwa

W kodeksie karnym pojawiły się obecnie nowe przestępstwa. Należą do nich m.in.:

• Przyjęcie zlecenia zabójstwa,
• Kradzież tablic rejestracyjnych
• Nowe typy przestępstwa szpiegostwa
• Przestępstwo tworzenia dowodów na potrzeby postępowania karnego
• Rozpowszechnianie informacji z postępowania w sprawach nieletnich
• Uchylanie się od wykonania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki
• Propagowanie komunistycznych idei
• Obrót nośnikami symboliki nazistowskiej, komunistycznej, faszystowskiej
• Kradzież zuchwała

Wydłużenie okresu przedawnienia

Nowelizacja wprowadza zmianę w zakresie przedawnienia karalności przestępstw stanowiących zbrodnię zabójstwa. Czyny te będą podlegały przedawnieniu dopiero po 40 latach. Zmianie ulega także sposób liczenia okresu przedawnienia, tam gdzie ofiarą jest małoletni. Wydłużeniu uległ wiek ofiary, przed ukończeniem którego przestępstwo nie może ulec przedawnieniu. Wiek ten obecnie wynosi również 40 lat.

Zaostrzenie odpowiedzialności karnej

Wiele z istniejących przestępstw doczekało się zaostrzenia karalności. Podwyższeniu uległ próg, od którego mamy do czynienia z kradzieżą jako przestępstwem, a nie wykroczeniem. Jest to obecnie 800,00 zł.

Praktycy wiedzą, że Sądy rzadko orzekają wymiar kary w górnych granicach zagrożenia. Sędziowie rozstrzygając o reakcji prawnokarnej zazwyczaj mają na celu to, aby kara była odpowiednia dla danego sprawcy. Spodziewana satysfakcja liderów politycznych zazwyczaj nie odgrywa zdecydowanej roli w kształtowaniu konkretnego wymiaru kary. Niezrozumiałe jest zatem, jak na przestrzeganie prawa karnego przez społeczeństwo ma wpłynąć zaostrzenie surowości kar, skoro nawet dotychczasowe kary były nazbyt surowe.