Warunkowe umorzenie postępowania karnego, jako alternatywa dla skazania
W szczególnych przypadkach kodeks karny umożliwia zakończenie postępowania karnego bez skazania sprawcy. Warunkowe umorzenie postępowania karnego, jako sposób zakończenia sprawy karnej jest dla oskarżonego z wielu powodów bardzo korzystny.
Jednym z istotniejszych powodów jest fakt, iż dane osoby, wobec której zostało zastosowane warunkowe umorzenie umieszcza się w Krajowym Rejestrze Karnym, jednakże nie jest to równoznaczne z wpisem o skazaniu tej osoby. Zatem w świetle prawa osoba taka uważana jest za niekaraną.
Kiedy możliwe jest zastosowanie warunkowego umorzenia?
Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania można złożyć na każdym etapie postępowania. Sąd każdorazowo ocenia czy materialne przesłanki warunkowego umorzenia są spełnione.
Wymogi:
- nieznaczna wina i społeczna szkodliwość czynu
Te cechy czynu muszą zaistnieć łącznie! W skrócie – przestępstwa drobne nie powinny budzić oburzenia społecznego, a konieczność ukarania sprawcy za popełniony czyn zabroniony jest nieznaczna. Z kolei zachowanie sprawcy choć sprzeczne z prawem nie wymaga surowej reakcji karnej. - brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu
Sąd na podstawie zebranych w sprawie dowodów powinien mieć pewność co do tego, że oskarżony popełnił zarzucane mu przestępstwo. Oskarżony nie musi przyznać się do winy, jak i również nie musi dostarczać dowodów na swoją niekorzyść, aby sąd wobec niego zastosował warunkowe umorzenie postępowania. - uprzednia niekaralność za przestępstwo umyślne
O warunkowe umorzenie postępowania może ubiegać się osoba, która nie była dotychczas karana za przestępstwo umyślne. Przestępstwo umyślne z reguły polega na tym, iż sprawca będąc świadomym bezprawności czynu, swoim działaniem zmierza do jego popełnienia. - pozytywna prognoza kryminologiczna
Sąd umorzy postępowanie jeżeli w jego ocenie, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Granica zagrożenia karą, jako przesłanka warunkowego umorzenia postępowania karnego
Warunkowe umorzenie postępowania możliwe jest tylko w przypadku przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 5.
Jakie obowiązki mogą zostać nałożone na oskarżonego?
Okres próby w przypadku warunkowego umorzenia postępowania wynosi od roku do 3 lat. Sąd w okresie próby stosuje obligatoryjne (obowiązkowe) oraz fakultatywne (według własnego uznania i potrzeby) obowiązki wobec sprawcy.
Obligatoryjnie sąd zobowiązuje oskarżonego do:
- naprawienia szkody w całości lub części,
- w miarę możliwości nakłada również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.
Do fakultatywnych obowiązków zalicza się:
- informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
- przeproszenie pokrzywdzonego,
- wykonanie ciążących na sprawcy świadczeń alimentacyjnych,
- powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
- poddanie się terapii uzależnień,
- poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
- powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób,
- opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
- świadczenie pieniężne,
- zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2.
Kiedy można podjąć postępowanie warunkowo umorzone?
Sąd, w oparciu o regulację zawartą w art. 68 k.k., podejmuje lub może podjąć warunkowo umorzone postępowanie .
Obligatoryjnie sąd podejmuje postępowanie, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne (a sąd prawomocnie go za to skazał).
Z kolei fakultatywne podjęcie postępowania warunkowo umorzonego następuje wtedy, gdy sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.
Ważne! Podjęcie warunkowego umorzenia nie może nastąpić później, niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Warunkowe umorzenie postępowania, jako łagodny sposób reakcji karnej na przestępstwo, nie jest doceniane. Postępowania w sprawach drobnej przestępczości zazwyczaj kończą się dobrowolnym poddaniem się karze (art. 335 k.p.k.). Warunkowe umorzenie postępowanie niesie za sobą dobrodziejstwa, które nie występują przy zastosowaniu dobrowolnego poddania się karze, w szczególności sprawca nie ponosi kary, a także – z uwagi na fakt że warunkowe umorzenie to nie skazanie – nie następuje stygmatyzacja sprawcy czynu.
