Uchylenie obowiązku alimentacyjnego – kiedy i na jakich zasadach jest to możliwe?

 

Jednym z podstawowych obowiązków rodziców jest łożenie na utrzymanie i wychowanie swoich dzieci. Obowiązek ten nie jest ograniczony do zaspokajania potrzeb małoletnich dzieci. Kiedy możliwe jest uchylenie obowiązku alimentacyjnego i jak to zrobić formalnie?

Obowiązek alimentacyjny rodziców

Oboje rodzice mają obowiązek zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb swoich dzieci, niezależnie od ich wieku. Podstawową przesłanką jest ustalenie, że dziecko nie jest w stanie się jeszcze samodzielnie utrzymać. Okoliczność ta w odniesieniu do małoletnich dzieci, w większości przypadków, nie jest wątpliwa. Więcej problemów mogą stanowić przesłanki do realizowania obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka.

Wymiar obowiązku zaspokajania potrzeb dziecka

Po ustaleniu, że obowiązek alimentacyjny istnieje, przychodzi czas na ustalenie jego wymiaru finansowego. Najczęściej rodzic niemieszkający z dzieckiem, zobowiązuje się, lub zostaje przez sąd zobowiązany, do wpłacania na rzecz dziecka konkretnej kwoty (ale nie zawsze, w przypadku porozumienia rodziców, możliwe jest uzyskanie orzeczenia bez zasądzania konkretnej kwoty, o tym pisałam tutaj). W 99,9 % przypadków ustalana jest po prostu kwota alimentów. Wpływ na wysokość tej kwoty mają dwie okoliczności: usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe i finansowe zobowiązanego rodzica (o alimentach i sposobie ich wyliczania pisałam tutaj).

Kiedy rodzic może się uchylić od łożenia na dziecko?

Co do zasady uchylenie się od realizowania obowiązku alimentacyjnego możliwe jest w odniesieniu do dziecka pełnoletniego. Trudno przyjąć istnienie przesłanek do zaprzestania płacenia alimentów w przypadku dziecka małoletniego.

Z jakich powodów rodzic może żądać uchylenia* obowiązku alimentacyjnego?

Obowiązek alimentacyjny może zostać uchylony jeśli:

• dziecko jest w stanie się samo utrzymać
• uprawniony posiada majątek, który przynosi dochody pozwalające mu na utrzymanie się
• realizowanie obowiązku alimentacyjnego łączy się dla rodzica z nadmiernym uszczerbkiem – trudna sytuacja finansowa rodzica uniemożliwia mu łożenie na rzecz dziecka alimentów
• dziecko nie dokłada starań, żeby wreszcie zacząć samodzielnie się utrzymywać
• żądanie alimentów jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego

O przyczynach uchylenia obowiązku alimentacyjnego pisałam tutaj.

To, że w sytuacjach opisanych powyżej, obowiązek alimentacyjny może być uchylony, wcale nie oznacza automatyzmu w tym zakresie. Każda sprawa jest zupełnie inna i wymaga indywidualnego podejścia.

Tryb postępowania o uchylenie obowiązku alimentacyjnego

Postępowanie sądowe, w zależności od podstawy prawnej, zmierza do ustalenia przesłanek do uchylenia obowiązku alimentacyjnego lub stwierdzenia, że obowiązek ten ustał oraz daty jego ustania. Sprawa toczy się w postępowaniu procesowym, a jej zainicjowanie wymaga złożenia pozwu.

Sąd właściwy

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Pozew kierowany powinien być do wydziału rodzinnego sądu rejonowego.

Opłata

Wniesienie pozwu podlega opłacie, bowiem tylko osoba uprawniona do alimentów korzysta ze zwolnienia z kosztów sądowych w przypadku dochodzenia roszczeń alimentacyjnych. Opłata od pozwu jest opłatą stosunkową, w związku z czym rodzic najpierw powinien ustalić wartość przedmiotu sporu. W tym przypadku będzie to suma świadczeń alimentacyjnych za cały rok.

Inne kwestie rozstrzygane w toku postępowania

W takim postępowaniu rodzic może także wnieść o obniżenie obowiązku alimentacyjnego, na wypadek gdyby sąd nie stwierdził przesłanek do uchylenia w całości obowiązku alimentacyjnego. Z drugiej strony dziecko może złożyć pozew wzajemny o podwyższenie alimentów. Sąd rozpozna wtedy wszystkie zgłoszone żądania w jednym postępowaniu.

Czasem warto także złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania. Np. poprzez obniżenie kwoty zasądzonych alimentów, zawieszenie postępowania egzekucyjnego zmierzającego do wyegzekwowania świadczeń itd. Szczególnie w sprawach, gdzie istnieje spore prawdopodobieństwo uchylenia tego obowiązku. Dlaczego? Dlatego że nawet w przypadku wydania orzeczenia o uchyleniu obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną, bardzo trudne będzie odzyskanie wypłaconych już za ten okres świadczeń.

 

* Na potrzeby artykułu roszczenie nazywane jest żądaniem uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Jednak w przepisach możemy znaleźć podstawy zarówno do uchylenia obowiązku alimentacyjnego, jak i stwierdzenia, że obowiązek ten wygasł. Potocznie Klienci właśnie w ten sposób precyzują swoje żądanie na spotkaniach w naszej kancelarii… wszyscy wiemy o co dokładnie chodzi.