Małżonek może korzystać z lokalu współmałżonka – kiedy i na jakich zasadach?

Na podstawie przepisów prawa, współmałżonek ma prawo do korzystania z mieszkania, do którego tytuł prawny ma tylko drugi małżonek. I nie chodzi tylko o prawo własności. Kiedy i na jakich zasadach małżonek może korzystać z lokalu współmałżonka?

Prawo współmałżonka do korzystania z lokalu

Problemu nie ma, gdy rodzina mieszka w lokalu stanowiącym współwłasność obojga małżonków. W takiej sytuacji nikt nie ma wątpliwości, że oboje mają takie same prawa do lokalu. Obowiązki oczywiście także, ale na to zwraca się już mniejsza uwagę.

Problem może pojawić się w momencie, gdy tytuł do lokalu ma wyłącznie jeden z małżonków. W celu ochrony potrzeb rodziny, wprowadzone zostały przepisy, które regulują uprawnienia współmałżonka (i rodziny) do korzystania z lokalu drugiego małżonka.

Zgodnie z art. 281 k.r.o., jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten oznacza z jednej strony, że małżonek może korzystać z lokalu współmałżonka, czyli do niego nie należącego, a z drugiej strony właściciel lokalu (posiadacz tytułu prawnego do lokalu) ma obowiązek udostępnić ten lokal.

Czy uprawnienie dotyczy każdego lokalu i w każdej sytuacji?

Nie. Już z przepisu wynika, że uprawnienie małżonka jest skorelowane z jasno określonym celem, tj. zaspokajaniem potrzeb rodziny. Czyli nie chodzi o każdy lokal, w każdej sytuacji, tylko taki, z którego korzystanie zmierzałoby do zaspokojenia potrzeb rodziny. Warto pamiętać, że rodzinę mogą stanowić sami małżonkowie – nie musza oni posiadać dzieci. Małżonek nie może też „wybrzydzać” i wybierać spośród kilku lokali współmałżonka. Lokal ma spełniać podstawowe standardy i umożliwiać zaspokajanie potrzeb. Uprawnienie małżonka nie może powodować ograniczenia prawa własności współmałżonka, szczególnie do dysponowania swoją własnością i przeznaczenia konkretnego lokalu na wynajem, czy też sprzedaż. Małżonkowi przysługuje jednak status lokatora – co będzie miało znaczenie np. w przypadku eksmisji z lokalu (sąd będzie orzekał o prawie do lokalu socjalnego).

Mieszkanie małżonka – definicja

Uprawnienie współmałżonka do korzystania z lokalu dotyczy nie tylko lokalu stanowiącego własność współmałżonka, ale w ogóle lokalu, do którego ten małżonek ma jakikolwiek tytuł prawny. Tytułem prawnym mogą być: umowa najmu, prawo spółdzielcze do lokalu, służebność osobista, użytkowanie, dożywocie i in.

Tylko mieszkanie, czy też wyposażenie?

Uprawnienie małżonka odnosi się nie tylko do samego lokalu, ale do lokalu z wyposażeniem. Czyli małżonek ma prawo do korzystania z przedmiotów urządzenia domowego.

Ustrój majątkowy panujący w małżeństwie

Uprawnienie małżonka nie jest uzależnione od ustroju majątkowego panującego w małżeństwie. Co oznacza, że nie będzie miało znaczenia czy małżonków łączy wspólność majątkowa, czy też została ustanowiona rozdzielność majątkowa. Wprowadzanie zmian w tym zakresie tez nie będzie wpływało na uprawnienie do korzystania z lokalu.

Rozporządzanie prawem

Uprawnienie to jest niezbywalne i nie podlega wyłączeniu, szczególnie na podstawie umów zawartych pomiędzy samymi małżonkami.

Ustanie prawa do korzystania z lokalu

Uprawnienie do korzystania z lokalu ustaje w momencie:

• rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa, a także orzeczenia przez sąd separacji
• utraty prawa współmałżonka do lokalu (np. zbycie lokalu, czy rozwiązanie stosunku najmu)
• śmierci małżonka, któremu przysługiwał tytuł do lokalu