Matki zatrudnione w firmach rodzinnych coraz częściej na celowniku ZUS

 

Od pewnego czasu obserwujemy napływ spraw przeciwko organom emerytalno-rentowym w sprawach obniżania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kobietom ciężarnym i młodym matkom, które znalazły zatrudnienia w firmach rodzinnych.

Organy emerytalno- rentowe mają możliwość weryfikacji wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy:

• sprzecznej z prawem,
• zasadami współżycia społecznego lub
• zmierzającej do obejścia przepisów prawa.

W świetle aktualnego poglądu Sądu Najwyższego alimentacyjny charakter świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasada solidaryzmu wymagają, aby płaca, stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składek nie była ustalona ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji żeby nie przekładała się na świadczenia w kwocie nienależnej. A zatem aby była ustalona zgodnie z przesłankami wynikającymi z treści art. 78 kodeksu pracy.

W postępowaniach organów rentowych w ostatnim czasie ujawnia się jednak swego rodzaju tendencyjność, która sprawia, że niemalże z automatu kwestionowane są umowy zawierane przez pracownice, zatrudnione w firmach rodzinnych. W ocenie organu rentowego sytuacja taka rodzi niemalże domniemanie, że nawiązany albo zmieniony stosunek jest pozorny, tj. nawiązany tylko w tym celu, aby wyłudzić wyższe świadczenia.

Na szczęcie organ rentowy nie jest w tych sprawach ostatnią instancją. Ubezpieczonym przysługuje bowiem odwołanie od decyzji do Sądu powszechnego.

W ramach postępowania sądowego dopiero Sąd ocenia czy stosunek pracowniczy jest realny, a wysokość wynagrodzenia została ustalona  zgodnie z regułami wynikającymi  z art. 78 kodeksu pracy. Celem tego rodzaju odwołania jest zatem wykazanie, że

• praca określona w umowie była wykonywana,
• wynagrodzenie nie było ustalone ponad granicę płacy
• słusznej,
• sprawiedliwej oraz
• zapewniającej godne utrzymanie.

Warto zwrócić uwagę, że w toku postępowania to organ rentowy winien wykazać, że wynagrodzenie było wypłacane na podstawie umowy sprzecznej z prawem czy zasadami współżycia społecznego.

Zadaniem Odwołującego się jest natomiast wykazanie realności zawartego stosunku, tj. tego, że praca:

• faktycznie była wykonywana,
• wynagrodzenie było adekwatne do rodzaju wykonywanej pracy, umiejętności ubezpieczonego, a także do ilości i jakości świadczonej pracy.
• Warto także wykazać, że firma pracodawczyni w czasie zawierania/zmieniania umowy o pracę mogła sobie pozwolić na ustalone warunki i było to gospodarczo uzasadnione (chociaż w tym zakresie istnieją już orzeczenia Sądów, wedle których skupianie się na sytuacji materialnej pracodawcy jest błędem, ponieważ powszechnie wiadomo jest, że w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza w okresie jej rozwoju, wykazywana w rozliczeniu podatkowym strata nie musi oznaczać trudnej sytuacji finansowej, a jedynie czynienie inwestycji, w celu uzyskania wzrostu wartości przedsiębiorstwa).

Coraz częściej Sądy krytycznie odnoszą się do niezasadnej ingerencji ZUS w ustalenia stron stosunku pracowniczego. Sądy argumentują w tym zakresie, że samo zawarcie umowy o pracę, nawet wyłącznie w celu skorzystania z prawa do świadczeń ubezpieczeniowych, nie może być kwalifikowane jako sprzeczne z prawem, gdyż jest to legalny cel nawiązywania stosunku pracy, który może wynikać z różnych indywidualnych motywów pracownika (ubezpieczonego). Ocena ważności umów o pracę powinna następować każdorazowo na podstawie analizy indywidualnego stanu faktycznego przy użyciu reguł doświadczenia życiowego i dokładnym zważeniu okoliczności danej sprawy, w tym zwłaszcza rzeczywistego świadczenia pracy, jej odbierania i opłacania, racjonalnego układania stosunków pracy (np. w przedmiocie kwalifikacji do wykonywania umówionej pracy albo faktycznych potrzeb lub możliwości ekonomicznych zatrudnienia pracownika), czy też stopnia naruszenia zasad uczciwości pomiędzy stronami stosunku pracy.

Warto także przeciwstawiać się negatywnemu stanowisku organów rentowych w stosunku do osób zatrudnionych w firmach rodzinnych. Obowiązujące przepisy prawa nie zakazują bowiem zatrudniania członków własnej rodziny, więc organy państwa nie powinny z tego faktu wyciągać żadnych negatywnych wniosków.