Czym jest krzywda i kiedy można żądać zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej

 

Odszkodowanie należy się jako rekompensata z tytułu poniesionej przez osobę poszkodowaną szkody materialnej. A jakie uprawnienia przysługują w razie wystąpienia szkody niemajątkowej? W jakich sytuacjach pokrzywdzony może żądać zadośćuczynienia?

Czym jest szkoda?Czym jest krzywda i kiedy można żądać zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej

Szkoda jest podstawowym pojęciem w sprawach o zapłatę odszkodowania. Tyle że do chwili obecnej pojęcie to nie doczekało się ustawowej definicji. Pozostaje więc opieranie się na dotychczas wypracowanych w orzeczeniach i komentarzach poglądach. Zgodnie z tymi poglądami, za szkodę należy uznać każdy prawnie chroniony uszczerbek w dobrach lub interesach poszkodowanego, którego doznał wbrew jego woli. Dobra i interesy są rozumiane jako wszystko to, co służy zaspokojeniu potrzeb i celów materialnych lub duchowych. Uszczerbek w nich powoduje zmniejszenie zdolności zaspokajania potrzeb poszkodowanego i realizacji celów zasługujących na ochronę.

Rodzaje szkody

Szkoda może zostać wyrządzona na:

  1. mieniu (szkoda rzeczowa) – uszczerbki wynikające z naruszenia prawa i interesów majątkowych
  2. osobie – uszczerbki na życiu, zdrowiu, wolności, czci i in.:
  • szkoda majątkowa – uszczerbki w majątku, np. poniesienie kosztów leczenia lub utrata możliwości zarobkowych, która może przybrać postać:
    – rzeczywistej straty (damnum emergens)
    – utraconych korzyści (lucrum cessans)
  • szkoda niemajątkowa (krzywda) – uszczerbki psychiczne związane z uczuciem cierpienia i bólu.

Czym jest krzywda?

Krzywda to jeden z rodzajów szkody. Jest to szkoda niemajątkowa, która dotyka sfery psychicznej poszkodowanego. Chodzi o cierpienia fizyczne, psychiczne / moralne. Najczęściej – chociaż nie zawsze – krzywda wiąże się ze szkodą majątkową na osobie.

Zadośćuczynienie

Pojęcie zadośćuczynienia pojawia się nie tylko w języku prawnym, ale też często jest używane w języku potocznym, w psychologii oraz w terminologii religijnej. W ujęciu prawnym oznacza formę rekompensaty, wyrównania za doznaną szkodę niemajątkową.

Na jakiej podstawie sądy przyznają zadośćuczynienie?

Podstawowymi przepisami, które szczegółowo regulują kwestie przyznania zadośćuczynienia, są art.:

  • 445 k.c. – jest podstawą przyznawania poszkodowanemu zadośćuczynienia w razie uszkodzenia ciała, czy wywołania rozstroju zdrowia
  • 448 k.c. – na podstawie tego przepisu poszkodowany może domagać się zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych
  • 446 § 4 k.c. – stanowi podstawę do żądania przez rodzinę pokrzywdzonego zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej

Od czego zależy wysokość zadośćuczynienia?

Z uwagi na główną funkcję zadośćuczynienia jaką ma być kompensacja – przyznana kwota nie może być symboliczna.  Zadośćuczynienie ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej krzywdy. Zadośćuczynienie powinno być adekwatne do stopnia doznanej szkody, a także uwzględniać wszelkie okoliczności danej sprawy.

Sądy biorą pod uwagę w szczególności:

  • rodzaj uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,
  • długotrwałość leczenia,
  • stopień intensywności cierpień,
  • poczucie bezradności,
  • możliwe trwałe następstwa,
  • rodzaj wykonywanej pracy przez poszkodowanego
  • wiek pokrzywdzonego itd.

Sąd ma obowiązek każdorazowo badać konkretny stan faktyczny, brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające jakikolwiek wpływ na stopień doznanej krzywdy i na tej podstawie określić wysokość zadośćuczynienia.

Zadośćuczynienie w prawie medycznym

Problematyka zadośćuczynienia odgrywa szczególną rolę w prawie medycznym. Historia i praktyka procesów lekarskich pokazują, że zadośćuczynienie jest żądane właściwe w każdym procesie dotyczącym szkód wyrządzonych przy leczeniu. W ramach tej właśnie gałęzi prawa są chronione najistotniejsze prawa, takie jak życie czy zdrowie człowieka. W praktyce każde uchybienie normom może prowadzić do powstania po stronie pacjenta cierpień fizycznych lub psychicznych, czyli krzywdy. Cierpienie fizyczne lub psychiczne pacjenta może powstać w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia spowodowanego wadliwym leczeniem i diagnostyką, bezprawnym przymusem badania, leczenia lub izolacji. Dodatkowo, niezależnie od istnienia szkody i krzywdy, artykuł 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pozwala pacjentom domagać się pieniężnego zadośćuczynienia w razie zawinionego naruszenia ich praw na podstawie wcześniej przytaczanego art. 448 k.c.