Czym jest krzywda i kiedy można żądać zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej
Odszkodowanie należy się jako rekompensata z tytułu poniesionej przez osobę poszkodowaną szkody materialnej. A jakie uprawnienia przysługują w razie wystąpienia szkody niemajątkowej? W jakich sytuacjach pokrzywdzony może żądać zadośćuczynienia?
Czym jest szkoda?
Szkoda jest podstawowym pojęciem w sprawach o zapłatę odszkodowania. Tyle że do chwili obecnej pojęcie to nie doczekało się ustawowej definicji. Pozostaje więc opieranie się na dotychczas wypracowanych w orzeczeniach i komentarzach poglądach. Zgodnie z tymi poglądami, za szkodę należy uznać każdy prawnie chroniony uszczerbek w dobrach lub interesach poszkodowanego, którego doznał wbrew jego woli. Dobra i interesy są rozumiane jako wszystko to, co służy zaspokojeniu potrzeb i celów materialnych lub duchowych. Uszczerbek w nich powoduje zmniejszenie zdolności zaspokajania potrzeb poszkodowanego i realizacji celów zasługujących na ochronę.
Rodzaje szkody
Szkoda może zostać wyrządzona na:
- mieniu (szkoda rzeczowa) – uszczerbki wynikające z naruszenia prawa i interesów majątkowych
- osobie – uszczerbki na życiu, zdrowiu, wolności, czci i in.:
- szkoda majątkowa – uszczerbki w majątku, np. poniesienie kosztów leczenia lub utrata możliwości zarobkowych, która może przybrać postać:
– rzeczywistej straty (damnum emergens)
– utraconych korzyści (lucrum cessans) - szkoda niemajątkowa (krzywda) – uszczerbki psychiczne związane z uczuciem cierpienia i bólu.
Czym jest krzywda?
Krzywda to jeden z rodzajów szkody. Jest to szkoda niemajątkowa, która dotyka sfery psychicznej poszkodowanego. Chodzi o cierpienia fizyczne, psychiczne / moralne. Najczęściej – chociaż nie zawsze – krzywda wiąże się ze szkodą majątkową na osobie.
Zadośćuczynienie
Pojęcie zadośćuczynienia pojawia się nie tylko w języku prawnym, ale też często jest używane w języku potocznym, w psychologii oraz w terminologii religijnej. W ujęciu prawnym oznacza formę rekompensaty, wyrównania za doznaną szkodę niemajątkową.
Na jakiej podstawie sądy przyznają zadośćuczynienie?
Podstawowymi przepisami, które szczegółowo regulują kwestie przyznania zadośćuczynienia, są art.:
- 445 k.c. – jest podstawą przyznawania poszkodowanemu zadośćuczynienia w razie uszkodzenia ciała, czy wywołania rozstroju zdrowia
- 448 k.c. – na podstawie tego przepisu poszkodowany może domagać się zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych
- 446 § 4 k.c. – stanowi podstawę do żądania przez rodzinę pokrzywdzonego zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej
Od czego zależy wysokość zadośćuczynienia?
Z uwagi na główną funkcję zadośćuczynienia jaką ma być kompensacja – przyznana kwota nie może być symboliczna. Zadośćuczynienie ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej krzywdy. Zadośćuczynienie powinno być adekwatne do stopnia doznanej szkody, a także uwzględniać wszelkie okoliczności danej sprawy.
Sądy biorą pod uwagę w szczególności:
- rodzaj uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,
- długotrwałość leczenia,
- stopień intensywności cierpień,
- poczucie bezradności,
- możliwe trwałe następstwa,
- rodzaj wykonywanej pracy przez poszkodowanego
- wiek pokrzywdzonego itd.
Sąd ma obowiązek każdorazowo badać konkretny stan faktyczny, brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające jakikolwiek wpływ na stopień doznanej krzywdy i na tej podstawie określić wysokość zadośćuczynienia.
Zadośćuczynienie w prawie medycznym
Problematyka zadośćuczynienia odgrywa szczególną rolę w prawie medycznym. Historia i praktyka procesów lekarskich pokazują, że zadośćuczynienie jest żądane właściwe w każdym procesie dotyczącym szkód wyrządzonych przy leczeniu. W ramach tej właśnie gałęzi prawa są chronione najistotniejsze prawa, takie jak życie czy zdrowie człowieka. W praktyce każde uchybienie normom może prowadzić do powstania po stronie pacjenta cierpień fizycznych lub psychicznych, czyli krzywdy. Cierpienie fizyczne lub psychiczne pacjenta może powstać w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia spowodowanego wadliwym leczeniem i diagnostyką, bezprawnym przymusem badania, leczenia lub izolacji. Dodatkowo, niezależnie od istnienia szkody i krzywdy, artykuł 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pozwala pacjentom domagać się pieniężnego zadośćuczynienia w razie zawinionego naruszenia ich praw na podstawie wcześniej przytaczanego art. 448 k.c.
